📖 Temel Kaynaklar

• Hart, C. (2018). Doing a Literature Review: Releasing the Research Imagination (2nd ed.). SAGE.
• Fink, A. (2019). Conducting Research Literature Reviews: From the Internet to Paper (5th ed.). SAGE.
• Cooper, H. M. (1988). Organizing knowledge syntheses: A taxonomy of literature reviews. Knowledge in Society, 1(1), 104-126.
• Page, M. J. et al. (2021). The PRISMA 2020 statement. BMJ, 372, n71.

📖 Gri Literatür (Grey Literature): Geleneksel Yayıncılık Dışındaki Bilimsel Kaynaklar

Gri literatür (Grey Literature), akademik ve ticari yayıncıların kontrolü dışında üretilen ve dağıtılan bilimsel belgeleri ifade eder. Farace ve Schöpfel (2010) tarafından yapılan klasik tanıma göre: "Geleneksel bibliyografik kontrol mekanizmalarının (indeksleme, hakemli dergi sistemi, ticari dağıtım) dışında kalan, kurumlar, araştırma merkezileri ve akademik yapılar tarafından üretilen akademik ve teknik dokümanlardır."

📋 Gri Literatür Kaynak Türleri

• Akademik Tezler (Theses & Dissertations): Yüksek lisans ve doktora tezleri, henüz makale olarak yayınlanmamış orijinal araştırmalar
• Konferans Bildirileri (Conference Proceedings): Sözlü veya poster sunumlar, erken dönem bulgular
• Teknik Raporlar (Technical Reports): Devlet kurumları, araştırma enstitüleri, sivil toplum örgütlerinin raporları
• Beyaz Kağıtlar (White Papers): Politika önerileri ve uygulama rehberleri
• Veri Setleri: Ham araştırma verileri ve paylaşılan kod/materyal

✅ Avantajları

• Yayın Yanlılığından (Publication Bias) Kaçınma: Negatif sonuçlu çalışmalar ve "istatistiksel olarak anlamlı olmayan" bulgular hakemli dergilerde genellikle reddedilir, ancak gri literatürde bulunabilir
• Güncellik: Hakemli süreç 6-24 ay sürerken, gri literatür anında erişilebilir
• Metodolojik Detay: Tezler ve teknik raporlar, dergi makalelerinden çok daha fazla metodolojik ayrıntı içerir
• Yerel Bağlam: Türkiye'deki spor bilimleri uygulamalarına özgü bulgular ulusal tezlerde daha zengin

⚠️ Dezavantajları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Kalite Kontrolü Değişken: Peer-review sürecinden geçmemiş olabilir, metodolojik titizlik farklılık gösterir
• Erişim Zorlukları: Merkezi indeksleme yetersiz, kaynakları bulmak zaman alır
• Atıf Takibi Sınırlı: Web of Science, Scopus gibi sistemlerde yer almaz
• Kalıcılık Sorunu: Dijital kaynaklar kaldırılabilir, URL'ler çalışmayabilir (link rot)

📊 Hakemli Değerlendirme İstatistikleri: Gerçek Rakamlar

• Ortalama İnceleme Süresi: 6-12 hafta (Björk & Solomon, 2013). Ancak spor bilimlerinde bu süre 8-16 haftaya kadar uzayabilir.
• Kabul Oranları (Acceptance Rate):
  • Top-tier uluslararası dergiler (Nature, Science, JAMA): %5-10
  • Yüksek etkili spor bilimleri dergileri (Medicine & Science in Sports & Exercise, British Journal of Sports Medicine): %15-25
  • Orta düzey spor bilimleri dergileri: %25-40
  • Ulusal dergiler (TR Dizin): %40-60
• Masaüstü Reddi Oranı: %30-60 (editör ön değerlendirmesinde elenen makaleler)
• Revizyon Talebi: Kabul edilen makalelerin %90'ından fazlası en az bir kez revizyon geçirir

Narrative citation:

Behm et al. (2021) demonstrated that post-activation potentiation enhances sprint performance.

Parenthetical citation:

Static stretching may temporarily reduce power output (Behm et al., 2021).

Reference List:

Behm, D. G., Blazevich, A. J., Kay, A. D., & McHugh, M. (2021). Acute effects of muscle stretching on physical performance, range of motion, and injury incidence in healthy active individuals: A systematic review. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism, 41(1), 1-11. https://doi.org/10.1139/apnm-2015-0235

📖 Meta-Analiz (Meta-Analysis): Birden Fazla Çalışmanın İstatistiksel Birleştirilmesi

Meta-analiz, benzer araştırma sorularını inceleyen birden fazla bağımsız çalışmanın nicel bulgularının istatistiksel olarak birleştirildiği sistematik bir yöntemdir (Borenstein et al., 2021). Bu teknik, tek tek çalışmaların sınırlı örneklem büyüklüklerinden kaynaklanan belirsizlikleri azaltarak, daha güvenilir ve genellenebilir sonuçlar elde etmeyi sağlar. Meta-analiz, kanıt tabanlı uygulamaların temel taşlarından biridir ve klinik kararları yönlendiren kritik bir araçtır.

📊 Temel Bileşenler ve Kavramlar

1. Etki Büyüklüğü (Effect Size) Türleri:

• Cohen's d: İki grup ortalaması arasındaki farkın standartlaştırılmış ölçüsü. Örnek: Antrenman grubu vs kontrol grubu VO2max farkı
• Hedges' g: Cohen's d'nin küçük örneklemler için düzeltilmiş versiyonu (özellikle n<20 durumlarında tercih edilir)
• Odds Ratio (OR): Kategorik sonuçlar için kullanılır. Örnek: Yaralanma riski oranı
• Risk Ratio (RR): Kohort çalışmalarda göreli risk ölçümü
• Korelasyon Katsayısı (r): İlişkisel çalışmalarda değişkenler arası ilişki gücü

2. İstatistiksel Modeller:

• Sabit Etkiler Modeli (Fixed Effects Model): Tüm çalışmaların aynı "gerçek etki"yi ölçtüğünü varsayar. Homojen çalışmalar için uygundur.
• Rastgele Etkiler Modeli (Random Effects Model): Çalışmalar arası heterojeniteyi dikkate alır. Farklı popülasyonlar, metodolojiler için tercih edilir. Spor bilimlerinde genellikle bu model kullanılır.
• Model Seçimi: Q istatistiği ve I² değerine göre karar verilir

3. Heterojenite Değerlendirmesi (Heterogeneity Assessment):

• I² İstatistiği: Çalışmalar arası varyasyonun yüzdesi
  • I² = 0-25%: Düşük heterojenite (homojen çalışmalar)
  • I² = 25-50%: Orta heterojenite
  • I² = 50-75%: Önemli heterojenite
  • I² > 75%: Yüksek heterojenite (alt grup analizi gerektirir)
• Cochran's Q Testi: Heterojenite varlığını test eder (p<0.05 anlamlı heterojenite gösterir)
• Tau² (τ²): Rastgele etkiler modelindeki varyans büyüklüğü

4. Yayın Yanlılığı (Publication Bias) Tespiti:

• Funnel Plot (Huni Grafiği): Görsel inceleme ile asimetri tespiti. Simetrik plot = yanlılık yok
• Egger's Regression Test: Huni grafiği asimetrisinin istatistiksel testi
• Trim-and-Fill Yöntemi: Eksik çalışmaları tahmin ederek düzeltilmiş etki büyüklüğü hesaplar
• Fail-Safe N: Sonucu anlamlı olmayan hale getirmek için kaç "null" çalışma gerektiğini hesaplar

🔬 Spor Bilimlerinde Meta-Analiz Örneği

Behm et al. (2021): Statik germenin performans üzerine etkileri meta-analizi

• Dahil edilen çalışma: k = 106 RCT
• Toplam katılımcı: N = 2,755
• Genel etki: d = -0.03 (95% CI: -0.05 to -0.01)
• Yorum: Statik germe kısa süreli performansı minimal düzeyde azaltır

📊 Stratejik Kullanım ve Kapsam Analizi

• DergiPark (2,500+ dergi): Türkiye'nin en kapsamlı açık erişim platformu. Spor bilimleri için "Spor Bilimleri Dergisi" (Gazi Üniversitesi), "Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi" gibi indeksli dergiler
• YÖK Tez Merkezi (600,000+ tez): Gri literatür kaynağı olarak metodolojik bilgi madenciliği. Benzer konulardaki tezlerin yöntem bölümleri, ölçüm araçları ve örnekleme stratejileri için model oluşturur
• TR Dizin: ULAKBİM kalite değerlendirmesinden geçmiş hakemli dergiler. Ulusal citation tracking için gerekli
• TÜBİTAK Akademik: Kurumsal federe erişim sistemi (CAFE). VPN/Proxy ile uluslararası veritabanlarına erişim

🔬 Yerel ve Uluslararası Literatür Dengesi: Bağlama Özgü (Context-Specific) Araştırma Stratejisi

Spor bilimleri araştırmalarında, evrensel fizyolojik prensiplerin yanı sıra kültürel, coğrafi ve demografik bağlama özgü (context-specific) faktörler önemli rol oynar. Bu nedenle, hem yerel (Türkiye) hem de uluslararası literatürü dengeli şekilde taramak, araştırmanızın hem bilimsel titizliğini hem de pratik uygulanabilirliğini artırır.

🇹🇷 Yerel Literatürün Güçlü Olduğu Alanlar

• Türkiye'ye Özgü Spor Dalları:
  • Güreş (yağlı güreş, serbest güreş): Antrenman metodolojileri, beslenme stratejileri, psikolojik hazırlık
  • Cirit, atlı spor gelenekleri
  • Yerel okul spor programları ve fiziksel eğitim müfredatı
• Demografik ve Genetik Özellikler: Türk popülasyonunun antropometrik verileri, genetik profilleri, beslenme alışkanlıkları
• Sosyokültürel Faktörler: Sporda toplumsal cinsiyet rolleri, aile desteği, spor altyapısı, ekonomik engeller
• İklim ve Coğrafya: Yüksek irtifa antrenmanı (Erzurum, Isparta gibi merkezler), sıcak iklim adaptasyonu

🌍 Uluslararası Literatürün Güçlü Olduğu Alanlar

• Evrensel Fizyolojik Prensipler:
  • Kas fizyolojisi, enerji sistemleri, biyokimyasal adaptasyonlar
  • VO2max geliştirme, laktik asit metabolizması, mitokondriyal biogenez
  • Moleküler düzeyde antrenman adaptasyonları (mRNA ekspresyonu, protein sentezi)
• Yüksek Kaliteli RCT ve Meta-Analizler: Uluslararası dergilerde metodolojik titizlik ve örneklem büyüklüğü genellikle daha yüksek
• İleri Teknoloji Uygulamaları: Wearable sensors, GPS tracking, metabolomics, genomics
• Geniş Kohort Çalışmaları: Uzun dönem takip, büyük veri analizleri

✅ Optimal Literatür Tarama Stratejisi

• Hibrit Yaklaşım: Hem ulusal hem uluslararası veritabanlarını sistematik olarak tarayın
  • Temel fizyolojik prensipler için: PubMed, Web of Science, Scopus
  • Yerel uygulama ve adaptasyon için: DergiPark, YÖK Tez, TR Dizin
• Karşılaştırmalı Analiz: Uluslararası bulguları Türkiye bağlamında değerlendirin (external validity sorunu)
• Kültürel Validasyon: Yurt dışında geliştirilen ölçekleri ve testleri Türkçe'ye uyarlayın ve validasyon çalışmalarını yerel kaynaklarda arayın

🔬 Kapsam Yanlılığı (Coverage Bias) ve Çoklu Veritabanı Stratejisi

Kapsam yanlılığı (coverage bias), tek bir veritabanının o alandaki tüm ilgili yayınları kapsamamasından kaynaklanan sistematik bir hatadır. Gusenbauer ve Haddaway (2020) tarafından yapılan kapsamlı araştırma, tek veritabanı kullanımının literatür taramalarında %40'a varan makale kaybına yol açabileceğini göstermiştir. Bu durum, araştırmanızın geçerliliğini ve güvenilirliğini ciddi şekilde tehdit eder.

📊 Veritabanlarının Kapsam Profilleri ve Sınırlılıkları

• PubMed/MEDLINE:
  • Güçlü yanları: Biyomedikal bilimler, klinik araştırmalar, fizyoloji (~35 milyon makale)
  • Zayıf yanları: Sosyal bilimler, spor psikolojisi, spor pedagojisi eksik (~15% kapsam kaybı)
  • Bias: ABD ve İngilizce yayınlar aşırı temsil edilir
• Web of Science (WoS):
  • Güçlü yanları: Yüksek etki faktörlü (high-IF) dergiler, atıf takibi, multidisipliner (~85 milyon kayıt)
  • Zayıf yanları: Yeni ve "emerging" dergiler eksik (~20% kapsam kaybı), açık erişim dergileri az temsil
  • Bias: Prestijli dergilere odaklı, ulusal/bölgesel dergiler ihmal edilir
• Scopus:
  • Güçlü yanları: En geniş kapsam (>90 milyon kayıt), sosyal bilimler dahil, konferans bildirileri
  • Zayıf yanları: 1996 öncesi sınırlı kapsam, abonelik gerektirir
  • Bias: Ticari yayıncılar öncelikli (Elsevier bias)
• SPORTDiscus:
  • Güçlü yanları: Spor bilimleri için özelleşmiş, spor pedagojisi, antrenörlük, rekreasyon
  • Zayıf yanları: Biyomedikal derinlik sınırlı, abonelik gerektirir

📈 Veritabanı Örtüşmesi (Database Overlap) Analizi

Araştırmalar, farklı veritabanlarının %30-60 oranında örtüştüğünü, geri kalan %40-70'in her veritabanına özgü (unique) içerik olduğunu gösterir:

• PubMed - Scopus Örtüşmesi: ~60% (yani her birinde %40 unique içerik var)
• PubMed - Web of Science: ~55% örtüşme
• Scopus - Web of Science: ~75% örtüşme (en yüksek)
• Spor spesifik: SPORTDiscus eklendiğinde +%25-30 ek makale bulunur

✅ Kanıt Tabanlı Optimal Strateji (PRESS Guidelines, 2015)

• Minimum Veritabanı Sayısı: En az 3 veritabanı kombinasyonu (PRESS = Peer Review of Electronic Search Strategies)
• Spor Bilimleri İçin Önerilen Kombinasyon:
  • Temel Üçlü (Core 3): PubMed + Web of Science/Scopus + SPORTDiscus
  • Ek Kaynaklar: Google Scholar (gri literatür), CINAHL (rehabilitasyon), PsycINFO (spor psikolojisi)
  • Ulusal Ek: DergiPark + YÖK Tez (Türkiye bağlamı için kritik)
• Duplikasyon Yönetimi: EndNote, Mendeley, Covidence gibi araçlarla중복 makaleleri otomatik temizleyin (deduplication)

⚠️ Kalite Kontrol ve Yırtıcı Yayınlar (Predatory Publishing): Güvenilir Kaynakları Tanıma

Yırtıcı yayınlar (predatory publishing), bilimsel kalite kontrolü olmadan, sadece kar amacıyla makale yayınlayan şüpheli dergileri ifade eder. Bu dergiler, hakemli gibi görünse de gerçek peer-review yapmaz, etik standartları yoktur ve bilimsel integriteyi tehdit eder. Beall's List (2013-2017) ile başlayan bu sorun, açık erişim hareketinin kötüye kullanılmasıyla hızla büyümüştür. Literatür taramanızda bu tür kaynaklardan kaçınmak, araştırmanızın güvenilirliği için kritiktir.

✅ Güvenilir Kaynak Doğrulama Araçları

• DOAJ (Directory of Open Access Journals):
  • Güvenilir açık erişim (open access) dergilerinin beyaz listesi (~19,000 dergi)
  • Katı kalite kriterleri: Peer-review kanıtı, etik standartlar, şeffaflık
  • Kullanım: Dergiyi DOAJ'da arayın; listede varsa güvenilirdir
  • Web: doaj.org
• Think. Check. Submit. (TCS):
  • Dergi kalitesini değerlendirmek için pratik kontrol listesi (checklist)
  • Sorular: Editör kimliği açık mı? Yayıncı biliniyor mu? Etik politika var mı? Makale işlem ücreti şeffaf mı?
  • Eğitim materyalleri ve interaktif araçlar sunar
  • Web: thinkchecksubmit.org
• Retraction Watch Database:
  • Geri çekilmiş (retracted) makaleler veritabanı (~47,000+ makale, 2024 itibarıyla)
  • Geri çekme nedenleri: Veri sahtekarlığı, plagiarism, metodolojik hatalar
  • Kullanım: Referanslarınızı bu veritabanında kontrol edin, geri çekilmiş makaleleri hariç tutun
  • Web: retractiondatabase.org
• Cabells Predatory Reports:
  • Şüpheli ve yırtıcı dergilerin kara listesi (14,000+ predatory dergi)
  • Abonelik gerektirir, ancak çoğu üniversite kütüphanesi erişim sağlar
  • Cabells Journalytics: Güvenilir dergilerin beyaz listesi de sunar
  • Web: cabells.com
• PubMed "Retracted Publication" Filtresi:
  • PubMed otomatik olarak geri çekilmiş makaleleri işaretler
  • Arama yaparken: NOT retracted publication[pt] ekleyin
  • Geri çekilmiş makaleler kırmızı "RETRACTED" etiketi taşır

🚩 Yırtıcı Dergi Uyarı İşaretleri (Red Flags)

• Agresif E-posta Kampanyaları: İstenmeyen davet e-postaları, "hızlı yayın" vaatleri
• Düşük veya Hiç Reddetme Oranı: %90+ kabul oranı şüpheli (kaliteli dergiler %10-30 kabul eder)
• Sahte Impact Factor: "Global Impact Factor", "Universal Impact Factor" gibi uydurma metrikler
• Muğlak Kapsam: "Tüm bilim dallarında yayın yapıyoruz" gibi aşırı geniş iddialar
• Şeffaf Olmayan Ücretler: Article Processing Charge (APC) başvuru sonrası ortaya çıkıyor
• Sahte Editör Kurulu: Ünlü isimlerin izinsiz kullanımı, hayali akademisyenler

📈 Güncel Gelişmeler ve Yenilikçi Teknolojiler

Literatür tarama metodolojileri, yapay zeka, açık bilim hareketi ve yeni yayın platformlarıyla hızla evrimleşiyor. Bu gelişmeler, araştırmacıların daha verimli, kapsamlı ve şeffaf literatür incelemeleri yapmasını sağlıyor.

🤖 Yapay Zeka Destekli Arama Araçları (AI-Powered Search)

• Elicit (elicit.org):
  • GPT-4 tabanlı AI ile araştırma sorularınızı doğal dilde sorabilirsiniz
  • Otomatik özetleme, veri çıkarma (data extraction), karşılaştırma tabloları üretir
  • Örnek: "Pliometrik antrenman VO2max'ı artırır mı?" → AI 50+ makaleyi analiz edip özet tablo oluşturur
• Consensus (consensus.app):
  • Bilimsel fikir birliğini (consensus) tespit eder: "Evet/Hayır" sorularına literatür tabanlı yanıt
  • 200+ milyon makaleyi anında tarar
  • Meta-analiz benzeri sentez yapar, ancak manuel inceleme hala gereklidir
• Scite.ai (scite.ai):
  • Atıfları "destekleyen" (supporting) vs "çelişen" (contrasting) olarak sınıflandırır
  • Bir bulgunun literatürde ne kadar desteklendiğini gösterir
• Uyarı: AI araçlar tamamlayıcıdır, manuel PRISMA sürecinin yerini tutmaz. Halüsinasyon riski vardır.

📄 Ön Baskı Sunucuları (Preprint Servers): Hızlı Bilgi Paylaşımı

• bioRxiv & medRxiv:
  • Peer-review öncesi makaleleri anında paylaşma platformları
  • Hakemli süreç 6-18 ay sürerken, preprint 24 saat içinde yayınlanır
  • COVID-19 pandemisinde kullanım patladı: %400 artış (2020-2023)
  • Dikkat: Peer-review'dan geçmemiştir, kalite değişkendir. Sistematik derlemelerde kullanımı tartışmalıdır.
• SportRxiv:
  • Spor bilimlerine özgü preprint sunucusu
  • Açık bilim ve hızlı bulgु paylaşımı teşvik eder

🔓 Açık Erişim Hareketi (Open Access Movement): Plan S

• Plan S (2018-2024):
  • Avrupa Araştırma Konseyi (ERC) ve ulusal fon kurumları tarafından başlatıldı
  • Hedef: 2024'te tüm halka açık fonlu araştırmaların %85+ açık erişim olması
  • Etki: Paywalled dergilere karşı baskı, Article Processing Charge (APC) artışı
• Türkiye'de Açık Erişim:
  • DergiPark: 2500+ dergi tamamen açık erişim
  • YÖK Tez: Kısıtlı erişim azalıyor, %70+ açık

📊 Alternatif Metrikler (Altmetrics): Atıfların Ötesinde Etki

• Altmetric Attention Score:
  • Sosyal medya (Twitter/X, Facebook), haber siteleri, blog yazıları, politika dokümanlarında bahsedilmeyi ölçer
  • Geleneksel atıflar 2-3 yıl alırken, altmetrics anında etki gösterir
  • Örnek: COVID-19 aşı çalışmaları yüksek altmetric skora sahipti, çünkü medyada çok yer aldı
• Plum Analytics: Okuma sayıları, indirilme istatistikleri, Mendeley kullanıcı sayısı
• Sınırlama: Altmetrics popülerliği ölçer, bilimsel kaliteyi değil. Impact Factor'ün tamamlayıcısıdır, ikamesi değil.

🔬 Boolean Logic ve Set Theory Uygulaması

Boolean operatörler, set theory (küme teorisi) prensiplerini uygular (Cooper et al., 2018):

Operatör	Küme İşlemi	Etki	Spor Örneği
AND	Kesişim (∩)	Sonuç sayısı azalır (Specificity ↑)	HIIT AND adolescent → ~3,500 makale
OR	Birleşim (∪)	Sonuç sayısı artar (Sensitivity ↑)	youth OR adolescent → ~180,000 makale
NOT	Fark (A\B)	İstenmeyen terimleri dışlar (dikkat: bias riski)	training NOT doping → Doping çalışmaları hariç

💡 Kompleks Arama String Örneği

Rationale: Wildcard (*) kullanımı varyasyonları yakalar (adolescent/adolescents/adolescence), MeSH terimleri ile free-text kombinasyonu sensitivity maksimize eder.

📈 Arama Performans Optimizasyonu

Teknik	Kullanım	Sensitivity/Specificity Etkisi
Truncation (*)	train* → training, trainer, trained	Sensitivity ↑↑
Phrase Search ("")	"high intensity interval training"	Specificity ↑↑
Field Tags	[Title/Abstract] vs [Title]	Title-only: Specificity ↑
MeSH Terms	Exercise[MeSH] (includes subterms)	Sensitivity ↑, Precision ↑

⚠️ Yaygın Arama Hataları ve Çözümleri

• ❌ Over-restriction: Çok fazla AND kullanımı → Relevant makaleleri kaçırma riski
  ✅ Çözüm: Pilot aramada <50 sonuç ise, OR ile genişlet
• ❌ NOT operatörü abuse: Unintended exclusion bias
  ✅ Çözüm: Sadece kesin dışlama gerektiğinde kullan (örn: animal studies NOT human)
• ❌ Single database reliance: Coverage bias (~40% unique content kaybı)
  ✅ Çözüm: En az 3 veritabanı kombine et (PubMed + Scopus + SPORTDiscus)
• ❌ Language bias: Sadece İngilizce arama
  ✅ Çözüm: Yerel veritabanlarında Türkçe keywords de kullan

💡 Kütüphane Hizmetleri

• 📖 Elektronik Kaynak Eğitimleri: Düzenli Atölye Çalışmaları (Workshop) - Veritabanı kullanımı, gelişmiş arama teknikleri ve kaynak yönetimi yazılımlarının kullanımı konularında uygulamalı eğitimler
• 🤝 Danışmanlık: Literatür tarama desteği - Kütüphane uzmanları araştırmanız için en uygun arama stratejisini geliştirmenize yardımcı olur
• 📧 Makale İsteme: Olmayan kaynaklar için talep - Kütüphanenin abone olmadığı dergilerdeki makaleler için kütüphaneler arası ödünç verme sistemi üzerinden temin
• 🎓 Atıf Yönetimi: EndNote, Mendeley eğitimleri - Referans düzenleme yazılımlarının kurulumu, kullanımı ve Word entegrasyonu konularında bireysel veya grup eğitimleri

📌 MeSH Nasıl Kullanılır?

• MeSH Veritabanı (MeSH Database): PubMed ana sayfasında "MeSH Database" sekmesini açın
• Terim Ara (Search Term): "resistance training" veya "direnç antrenmanı" gibi anahtar kelimeyi arayın
• Hiyerarşi İncele (Explore Hierarchy): Üst kavramları (broader terms) ve alt kavramları (narrower terms) görün. Örn: "Exercise" → "Resistance Training" → "Weight Lifting"
• Sorguya Ekle (Add to Query): "Add to search builder" butonu ile MeSH terimini otomatik olarak sorgunuza dahil edin
• Alt Başlıklar (Subheadings): MeSH terimine /methods, /physiology gibi özel alt başlıklar ekleyerek aramayı daha da spesifik hale getirebilirsiniz

1. PICO Çerçevesi Kullanın (PICO Framework):

   PICO, klinik ve deneysel araştırma sorularını yapılandırmak için kullanılan bir çerçevedir. Araştırma sorunuzu 4 bileşene ayırarak daha odaklı ve kapsamlı arama yapmanızı sağlar:

   • P (Population - Popülasyon): Kim? Hangi grup? → Örnek: adolesanlar, sporcular, sedanter bireyler
   • I (Intervention - Müdahale): Ne yapılıyor? Hangi işlem? → Örnek: direnç antrenmanı, HIIT, beslenme programı
   • C (Comparison - Karşılaştırma): Neyle karşılaştırılıyor? → Örnek: kontrol grubu, başka bir antrenman türü, plasebo
   • O (Outcome - Sonuç): Hangi çıktılar ölçülüyor? → Örnek: kuvvet artışı, VO2max, yaralanma oranı

   💡 Her bileşen için anahtar kelimeler belirleyip Boolean operatörlerle birleştirerek sistematik arama stratejisi oluşturun

2. Sinonim Listesi Oluşturun (Synonym List): Her kavram için alternatif terimler, farklı ifadeler ve kısaltmalar belirleyin. Örn: "genç" için → adolescent, teenager, youth, pediatric
3. Pilot Arama Yapın (Pilot Search): İlk aramayı yapın ve sonuç sayısına göre strateji ayarlayın:
   • Çok az sonuç (<10) = OR operatörü ile genişletin, sinonimler ekleyin
   • Çok fazla sonuç (>1000) = AND operatörü ile daraltın, spesifik terimler kullanın
4. Filtreleri Kullanın (Apply Filters): Veritabanı filtrelerini uygulayın → Yayın tarihi (son 5/10 yıl), makale tipi (RCT, meta-analiz), dil (İngilizce/Türkçe), tam metin erişimi
5. Arama Kaydı Tutun (Search Documentation): Hangi veritabanında, hangi tarihte, hangi terimlerle, kaç sonuç bulduğunuzu detaylı not edin. Bu sistematik tarama raporlaması için zorunludur

💡 Zotero Hızlı Başlangıç Kılavuzu

1. İndir ve Kur (Download & Install): zotero.org/download adresinden hem masaüstü programını hem de Tarayıcı Bağlayıcısını (Browser Connector) indirin ve kurun
2. İlk Kütüphane Organizasyonu (Library Organization): "Kütüphanem (My Library)" altında klasörler (collections) oluşturun → Örn: "Tez Kaynakları", "Makale Taslakları", "Meta-Analiz 2025"
3. Makale Ekle (Add Item): Tarayıcıda makale sayfasını açın (PubMed, Google Scholar, vb.) ve adres çubuğundaki Zotero ikonuna tıklayın. Otomatik olarak makale bilgileri ve PDF'i indirilir
4. Word'e Entegre Edin (Word Integration): Zotero > Tercihler > Atıf (Cite) > Kelime İşlemci Eklentileri (Word Processor Plugins) bölümünden Word eklentisini yükleyin
5. Atıf Ekle (Insert Citation): Word'de Zotero sekmesi > Atıf Ekle (Add Citation) > Makaleyi arayıp seçin. Otomatik olarak metne atıf ve kaynakçaya referans eklenir
6. Kaynakça Oluştur (Generate Bibliography): Kaynakça Ekle (Add Bibliography) butonu ile APA, Vancouver veya istediğiniz formatta otomatik kaynakça oluşturun. Atıf stili değiştirdiğinizde tüm doküman otomatik güncellenir

Yırtıcı dergi: Bilimsel kalite kontrolü olmadan ücret karşılığı her şeyi yayınlayan sahte dergiler

🔴 Uyarı İşaretleri:

• ⚠️ Spam e-postalarla yayın daveti
• ⚠️ Çok hızlı kabul süreci (1-2 gün)
• ⚠️ Editör kurulu şüpheli/sahte
• ⚠️ ISSN numarası yok veya sahte
• ⚠️ Web sitesi amatörce tasarlanmış
• ⚠️ Dergi ismi tanınmış dergiye benziyor

✅ Kontrol: Dergiyi ULAKBİM, DOAJ, WoS, Scopus'ta arayın!

🔬 Araştırma Sorusu

"Adolesanlarda yüksek şiddetli interval antrenmanın (HIIT) aerobik kapasite üzerine etkisi nedir?"

📋 Adım 1: PICO Çerçevesi

P - Popülasyon (Population)	Adolesanlar (13-18 yaş) - Ergenlik dönemi gençler
I - Müdahale (Intervention)	Yüksek şiddetli interval antrenman (HIIT - High Intensity Interval Training)
C - Karşılaştırma (Comparison)	Kontrol grubu veya geleneksel sürekli antrenman (Continuous Training)
O - Sonuç (Outcome)	Aerobik kapasite (Aerobic Capacity) - VO2max, kardiyorespiratuar uygunluk (Cardiorespiratory Fitness)

🔑 Adım 2: Anahtar Kelimeler ve Sinonimler

Her PICO bileşeni için alternatif terimler belirleyin. Wildcard (*) ile kelime varyasyonlarını dahil edin.

🌐 Adım 3: Veritabanı Seçimi ve Arama Sorguları

Her veritabanının kendine özgü arama sözdizimi (syntax) vardır. Aşağıda her veritabanı için optimize edilmiş sorgular:

PubMed	MeSH Tabanlı Arama: (adolescent[MeSH] OR teenager OR youth) AND ("high intensity interval training" OR HIIT) AND ("aerobic capacity" OR VO2max) Not: [MeSH] = MeSH terim etiketi, kontrollü kelime dağarcığından arama
SPORTDiscus	Tanımlayıcı Tabanlı (Descriptor-Based): (DE "ADOLESCENCE" OR adolescent*) AND (DE "HIGH intensity interval training" OR HIIT) AND (aerobic OR VO2max) Not: DE = Descriptor (Tanımlayıcı), SPORTDiscus'un kontrollü kelime dağarcığı
Web of Science (WoS)	Konu Alanı Araması (Topic Search): TS=(adolescent* OR youth) AND TS=("high intensity interval training" OR HIIT) AND TS=(VO2max OR "aerobic capacity") Not: TS = Topic Search, başlık + özet + anahtar kelimeler alanlarında arama

📊 Adım 4: Sonuçların Filtrelenmesi

Arama sonuçlarını dahil etme/hariç tutma kriterlerine göre filtreleyin:

• Yayın Tarihi (Publication Date): Son 10 yıl (2015-2025) - Güncel bulgular için
• Makale Tipi (Article Type): Orijinal araştırma (Original Research), RCT (Randomized Controlled Trial - Randomize Kontrollü Çalışma), Meta-analiz (Meta-Analysis)
• Dil (Language): İngilizce + Türkçe (veya sadece İngilizce uluslararası literatür için)
• Tam Metin Erişimi (Full-Text Access): Erişilebilir olanlar (Available Full-Text)

📌 İlk Arama Sonucu (Initial Search Results): PubMed (145), SPORTDiscus (89), WoS (112) → Toplam 346 kayıt

📌 Tekrarlar Elendikten Sonra (After Deduplication): 245 benzersiz kayıt (Unique Records)
📌 Başlık-Özet Taraması Sonrası (After Title/Abstract Screening): 87 ilgili makale
📌 Tam Metin İncelemesi Sonrası (After Full-Text Review): 34 dahil edilen makale (Included Studies)

✅ Adım 5: Kaynak Yönetimi

Bulunan makaleleri sistematik olarak organize edin:

1. Tüm Kayıtları İçe Aktarın (Import All Records): Her veritabanından kayıtları Zotero'ya aktarın (RIS veya BibTeX formatı)
2. Proje Klasörü Oluşturun (Create Project Folder): "HIIT_Adolescent_Review" adında bir koleksiyon (collection) oluşturun
3. Alt Klasörler (Subfolders): Dahil edilenler (Included), Hariç tutulanlar (Excluded), Kararsızlar (Undecided) için ayrı klasörler oluşturun
4. Notlar Ekleyin (Add Notes): Her makaleye metodoloji (methodology), örneklem (sample), bulgular (findings) ve sonuçlar (conclusions) notları ekleyin
5. Kalite Puanı (Quality Rating): Her makaleye kalite değerlendirme puanı atayın (1-5 yıldız veya yüksek/orta/düşük risk of bias)
6. Etiketler (Tags): "RCT", "meta-analiz", "uzunlamasına çalışma" gibi etiketler ekleyerek hızlı filtreleme yapın